Nederland weet weer waar het zich de komende jaren aan te houden heeft om zijn 160 Natura 2000-gebieden te beschermen. Februari 2022 heeft de Europese Commissie het Prioritized Action Framework (PAF) voor ons land voor de periode 2021-2027 definitief vastgesteld. Er is nu een betrouwbaarder beeld van de daadwerkelijke kosten, de maatregelen zijn per ecosysteem uitgesplitst en de sociaal-economische effecten zijn in kaart gebracht. Partners for Innovation heeft op verzoek van het ministerie van LNV meegewerkt aan het opstellen van dit raamwerk.

De bedoeling van een Prioritair Actiekader is om een langjarig kader te scheppen voor de maatregelen die Nederland moet uitvoeren om de doelstellingen van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn te bereiken. De Europese Unie gebruikt dit kader onder andere om aanvragen voor LIFE-subsidies te toetsen. Elke lidstaat maakt zo’n actiekader. Samen dienen ze onder meer als basis voor de Europese begrotingen voor natuurbescherming.

Natura 2000-netwerk

Een PAF biedt inzicht in de maatregelen die nodig zijn om het Natura 2000-netwerk en de daarmee samenhangende groene infrastructuur te implementeren. De doelstellingen van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn vormen de basis van dit Natura 2000-netwerk. De maatregelen die in de PAF’s worden geïdentificeerd, worden gebruikt om natuurlijke habitats en soorten in stand te houden of te herstellen. Hierbij wordt rekening gehouden met economische, sociale en culturele eisen en met regionale en lokale bijzonderheden.

Nederland beschikt over 161 Natura 2000-gebieden. Deze gebieden bevatten 52 habitattypen, 98 vogelsoorten en 80 andere beschermde soorten in 9 ecosystemen: zee- en kustwateren; heidevelden en struiken; veengebieden, moerassen, vennen en andere waterrijke gebieden; graslanden; andere agro-ecosystemen (waaronder akkerland); bossen en wouden; rotsachtige habitatten, duinen en schaars begroeide gronden; zoetwater habitatten (rivieren en meren); en overige systemen, zoals de onderaardse kalksteengroeven.

Kaart met Natura 2000 gebieden en het Natuur Netwerk Nederland (NNN), bron CBS, LNV, BIJ12, IPO, VROM, WUR

Maatregelen met prioriteit

Het PAF 2021-2027 beschrijft de maatregelen die prioriteit hebben en bevat ramingen van de kosten die hiermee gemoeid zijn. De gegevens daarvoor zijn verzameld door de provincies en de ministeries van LNV en IenW. De prioritaire maatregelen voor Nederland zijn:

• De aanpak van de te hoge stikstofdepositie
• Het afronden van de Natura 2000 aanwijzingsbesluiten
• Het actualiseren van de Natura 2000 beheerplannen
• Het voltooien van het Natuur Netwerk Nederland

Financiering

De prioritaire financieringsbehoefte voor de periode 2021-2027 is een totaal van € 6.3 miljard (€ 900 miljoen per jaar). Deze kosten zijn opgedeeld in vier categorieën:

1. Maatregelen en administratieve kosten in verband met Natura 2000 (bv. aanwijzing van gebieden en planning van het beheer): € 57 miljoen/jaar.
2. Instandhoudings- en herstelmaatregelen voor soorten en habitats die verband houden met Natura 2000-gebieden (bv. zee- en kustwateren en graslanden): €341 miljoen/jaar.
3. Aanvullende ‘groene infrastructuur’-maatregelen buiten Natura 2000 (verdere verbetering van de coherentie van het Natura 2000-netwerk in bv. zee- en kustwateren en graslanden): €492 miljoen/jaar.
4. Aanvullende soort-specifieke maatregelen die geen verband houden met specifieke ecosystemen of habitats (bv. preventie, beperking en vergoeding van schade veroorzaakt door beschermde soorten): €12 miljoen/jaar.

Betrouwbaar beeld kosten

Bij het vorige PAF (2014-2020) werd door de Europese Rekenkamer opgemerkt dat deze geen betrouwbaar beeld gaf van de werkelijke kosten van het Natura 2000-netwerk. Er werd toen gewezen op de noodzaak om dit aan te passen. In het huidige PAF is een grotere focus op de geraamde kosten van prioritaire maatregelen en is een onderscheid gemaakt tussen lopende kosten en eenmalige/projectuitgaven, verdeeld over meer categorieën.

Bovendien is nu veel meer aandacht besteed aan alle kosten die gemaakt moeten worden om de gebieden rondom de Natura 2000-gebieden op orde te krijgen voor het bereiken van de doelstellingen conform de EU-Vogel- en Habitatrichtlijn. Tevens is op verzoek van de EU in kaart gebracht wat de financieringsbehoefte is voor verbetering van de groene infrastructuur tussen de Natura 2000-gebieden en voor herstel van de Europees beschermde soorten.

Uitsplitsing per ecosysteem

Een essentieel onderdeel van het huidige PAF is de uitsplitsing van de Natura 2000- en groene infrastructuur gerelateerde instandhoudings- en herstelmaatregelen per ecosysteemcategorie. Verder worden in het kader van het huidige PAF – in tegenstelling tot het vorige – niet alleen prioritaire maatregelen beschreven die bijdragen aan het bereiken van de doelstellingen van de EU-natuurrichtlijnen, maar worden ook de belangrijke sociaaleconomische voor- en nadelen en de versterking van ecosysteemdiensten die de maatregelen in het PAF opleveren aangeduid.

Bijdrage Partners for Innovation

Partners for Innovation heeft in 2020 en 2021 bijgedragen aan het tot stand komen van dit 105 pagina tellende actiekader. We hebben met name de acties aangevuld die noodzakelijk zijn voor soortenbescherming. Dan gaat het bijvoorbeeld om aanleg van migratieroutes voor vleermuizen en van groene infrastructuur voor beschermde zoogdieren en vlinders. Daarnaast hebben we de te verwachten positieve en negatieve maatschappelijke neveneffecten van uit te voeren maatregelen in kaart gebracht, zoals positieve effecten op recreatiemogelijkheden en op lucht- en waterkwaliteit. Ten slotte hebben we de beschikbare (inter)nationale financieringsprogramma’s beschreven. De LIFE-subsidieregeling is hiervan het meest prominente voorbeeld.

Levend document

Het kabinet Rutte IV heeft in het regeerakkoord aangekondigd om €25 miljard te investeren om stikstofuitstoot bij kwetsbare natuurgebieden aan te pakken. Op het moment van de aanvankelijke indiening van het huidige PAF (medio 2021) waren de bedragen die in het nieuwe regeerakkoord zijn gereserveerd voor Natura 2000 uiteraard nog niet bekend. Bovendien konden die bedragen – ook nu nog niet – worden toegedeeld naar habitattypen. Dit geeft aan dat het PAF 2021-2027 een levend document is dat regelmatig geactualiseerd moet worden.

Meer informatie

Wilt u meer weten over het Prioritized Action Framework of manieren waarop wij u kunnen ondersteunen met de financiering of strategische adviezen rondom duurzaam landgebruik? Neem dan contact op met Peter Karsch of Jasmijn Sybenga.

Met dit project dragen we bij aan de volgende Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties: