Sinds 3 juli 2021 zijn veel eenmalige kunststofproducten in de ban gedaan. Sommige producten mogen helemaal niet meer, andere moeten aan steeds strengere regels voldoen. Stapsgewijs maken het ministerie van IenW en de Europese Commisie die regels concreter.  Wij kunnen u helpen om aan deze richtlijnen te voldoen.

Het begon in 2019 toen het Europese Parlement de Single Use Plastics (SUP) directive aannam. Het doel van deze richtlijn is om kunststof zwerfafval en vooral zwerfafval in zee (plastic soep) te voorkomen. Alle landen van de EU moesten uiterlijk op 3 juli 2021 de richtlijn overnemen in hun nationale wetgeving. Nederland heeft dit opgenomen in het Besluit kunststofproducten voor eenmalig gebruik.

Inmiddels wordt steeds duidelijker hoe ingrijpend de gevolgen zijn van deze richtlijn voor verpakkingen. In december 2022 heeft het ministerie van I&W een Afwegingskader Regelgeving kunststofproducten voor eenmalig gebruik gepubliceerd.

Waar gaat Richtlijn Single Use Plastics over?

De richtlijn heeft betrekking op kunststofproducten die veel in het (maritieme) zwerfafval worden gevonden zoals rietjes, snoeppapiertjes, verpakkingen, sigarettenfilters en visnetten. Deze kunststofproducten zijn ontworpen voor eenmalig gebruik. Het gaat echter niet alleen om producten die volledig uit kunststof bestaan, maar ook om producten die slechts gedeeltelijk van kunststof zijn gemaakt. Te denken valt aan kartonnen bekers met een kunststof binnenlaag en biologisch afbreekbare kunststoffen.

Sommige van deze producten worden verboden, anderen mogen niet meer gratis verstrekt worden en op sommige producten moet een speciale markering komen. De data waarop de nieuwe regels van kracht worden, lopen uiteen.

Belangrijk is verder dat bedrijven hun klanten duidelijk informeren en dat ze kunnen aantonen dat het aandeel Single Use Plastics duidelijk verminderd is. Voor een aantal productgroepen gaat ook een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid gelden. Dat betekent dat producenten ook de kosten moet dragen voor het opruimen en verwerken.

Alle ondernemers die kunststofproducten voor eenmalig gebruik produceren of in omloop brengen krijgen te maken met deze Europese richtlijn: kunststofproducenten, importeurs, horecaondernemers, out-of-homeketens, drogisterijen en tabakswinkels.

Welke producten vallen onder de SUP-wetgeving?

Op 31 mei 2021 heeft de Europese Commissie richtsnoeren gepubliceerd die een indicatie geven of een product wel of niet onder de SUP-richtlijn valt. Onder de richtlijn vallen: voedselverpakkingen en bekers tot 3 liter, bekers en verpakkingen van papier met een kunststof coating, producten van PHA, multipacks en portieverpakkingen. Producten van geregenereerde cellulose, zoals viscose, vallen niet onder  SUP-wetgeving, omdat ze zijn gemaakt van natuurlijke polymeren die niet chemisch gewijzigd zijn.

3 juli 2021

Verbod

Sinds 3 juli 2021 mogen de volgende kunststofproducten voor eenmalig niet meer verkocht worden: bestek, borden, roerstaafjes, rietjes (behalve als medisch hulpmiddel), wattenstaafjes (behalve als medisch hulpmiddel), ballonnenstokjes, voedsel- en drankverpakkingen van EPS waar direct uit gegeten of gedronken kan worden en producten van oxo-degradeerbare kunststoffen.

Markering

Sinds 3 juli 2021 moet op papieren en kartonnen drinkbekers en verpakkingen van dames hygiëneproducten, vochtige doekjes en tabaksproducten met kunststof filters duidelijk worden aangegeven hoe de gebruiker het product moet afdanken, dat het product kunststof bevat en wat de negatieve effecten van kunststofafval op het milieu zijn. De specificaties van deze markeringen zijn bekend: een klein icoontje dat duidelijk zichtbaar op de beker of verpakking moet worden aangebracht. Op de website van de Europese Commissie kun je de juiste afbeeldingen in alle taal downloaden.. Reeds geproduceerde producten en verpakkingen moeten van een sticker worden voorzien.

1 januari 2023 / 1 januari 2024

Hergebruik of recycling

In maart 2022 heeft het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de Ministeriële regeling gepubliceerd over eenmalige bekers en voedselverpakkingen. Deze regels gelden voor bekers en voedselverpakkingen waar je direct uit kunt eten of drinken en die kunststof bevatten dat een functie heeft. Zoals kartonnen koffiebekers met een PE-laagje, kunststof saladeschaaltjes of patatzakjes met kunststof coating.

Deze producten deelt het ministerie op in twee categorieën, afhankelijk van waar het voedsel of drank genuttigd wordt: ter plekke, zoals in een restaurant, op een terras of een festivalterrein, óf niet, zoals bij afhalen, bezorgmaaltijden en on-the-go.

• aangepaste inwerkingtreding voor de reductiemaatregelen (artikel 2.1 vanaf 1/1/2024 en artikel 2.2 vanaf 1/7/2023);
• voor de uitzondering op het verbod in artikel 2.1 (consumptie ter plaatse) is een meldingsplicht toegevoegd en een registratieformulier (bijlage 2);

Consumptie ter plekke

Voor consumptie op locatie wordt hergebruik de norm. Bekers en voedselverpakkingen moeten óf herbruikbaar worden óf nagenoeg volledig worden gerecycled. Voor bekers en voedselverpakkingen geldt dit vanaf 1 januari 2024. De recycledoelstellingen lopen voor beide op tot 90% in 2027 volgens het schema hieronder. De recycling moet bewezen hoogwaardig zijn. Dat betekent dat het materiaal weer moet kunnen worden ingezet voor de oorspronkelijke toepassing.

Consumptie elders

Het blijft toegestaan om eenmalige bekers en voedselverpakkingen te gebruiken voor eten en drinken dat wordt afgehaald, bezorgd of onderweg wordt geconsumeerd. Maar wel onder strikte voorwaarden. De volgende regels gaan in op 1 juli 2023:

• Meerprijs rekenen

Eenmalige bekers en verpakkingen mogen niet meer gratis worden verstrekt. Hoewel geen minimum prijs is vastgesteld, moet deze wel apart zichtbaar zijn op de rekening; ze mag niet worden verrekend met het product. Het geld dat dit oplevert, is voor de verkoper. In opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft Kantar Public onderzoek gedaan naar adviesprijzen voor de verschillende verpakkingen. Op basis daarvan heeft het ministerie niet-bindende richtbedragen opgenomen:  €0,25 voor bekers,  €0,50 voor een maaltijd (dit kan bestaan uit meerdere verpakkingen) en €0,05 voor voorverpakte groente, fruit en noten en portieverpakkingen.

• Herbruikbaar alternatief bieden

Verkopers zijn verplicht om hun klant een herbruikbaar alternatief aan te bieden. Dat mag een herbruikbaar product zijn dat de klant koopt. Het mag ook een herbruikbare beker of verpakking zijn die de klant weer inlevert. Hier moet de verkoper wel een bedrag voor rekenen, ze mogen het niet gratis weggeven.

• Meegebrachte bekers en verpakkingen

Verpakkingen die de klant zelf meebrengt zijn toegestaan. Hiervoor hoeft de klant uiteraard geen meerprijs te betalen. Dit geldt niet voor voorverpakte producten: als die eerst weer uitgepakt moeten worden, wordt geen verpakkingsmateriaal bespaard. Je mag dit als verkoper ook weigeren als er risico’s zijn voor de voedselveiligheid.

Verminderen en rapporteren

Het doel van deze maatregelen is een reductie van 40% in 2026 ten opzichte van 2022 in het gebruik van eenmalige kunststof bekers en voedselverpakkingen. De producent/importeur levert daarvoor per 1 januari 2023, volgens een nader te bepalen format, gegevens aan over de hoeveelheid op de markt gebrachte kunststofverpakkingen voor eenmalig gebruik. De effectiviteit van de maatregelen zal vanaf 2024 worden geëvalueerd. Mochten ze tekortschieten, dan neemt het ministerie vanaf 2026 mogelijk aanvullende maatregelen.

Zie voor een gedetailleerde uitwerking het Afwegingskader Regelgeving kunststofproducten voor eenmalig gebruik van het ministerie van IenW.

5 januari 2023

Producentenverantwoordelijkheid

Voor een aantal eenmalige kunststof verpakkingen is per 5 januari 2023 een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) ingevoerd

• Vormvaste voedselverpakkingen, zoals saladeschaaltjes en hamburgerbakjes
• Zakjes en wikkels waar direct uit gegeten kan worden, zoals wikkels van snoeprepen
• Drankverpakkingen tot maximaal 3 liter
• Drinkbekers
• Lichte kunststof draagtassen

Dit betekent dat producenten/importeurs en merkeigenaren een overzicht moeten maken en bijhouden van hun SUP-producten/eenheden. Door dit Besluit zal een onderneming die deze eenmalige kunststof verpakkingen op de markt brengt, ook de extra kosten moeten dekken van het opruimen van zwerfafval. Dit gebeurt door een bijdrage af te dragen aan het Afvalfonds Verpakkingen. Bovendien zal ze specifieke bewustmakingscampagnes moeten opzetten over herbruikbare alternatieven voor de verpakkingen en de effecten van zwerfafval.

Op 5 januari 2023 is een ook een UPV voor kunststof tabaksfilters in werking getreden. Het doel  daarvan is het hetzelfde maar deze UPV wordt ondergebracht in een aparte regeling.

3 juli 2024

Producteisen kunststofflessen en bekers

Vanaf 3 juli 2024 is het verplicht om eenmalige kunststof drankverpakkingen van maximaal 3 liter zo te ontwerpen dat de deksel aan de verpakking vast blijft zitten tijdens het gebruik. Dat geldt ook voor bekers met een deksel.

31 december 2024

UPV vochtige doekjes, ballonnen en visnetten

Op 31 december 2024 treedt een uitgebreide producentenverantwoordelijkheid in voor vochtige kunststof doekjes (voor hygiëne en huishoudelijk gebruik) en ballonnen. Ook hier moet de producent de kosten dekken van opruimen en informatiecampagnes opzetten voor herbruikbare alternatieven en zwerfafval.

Vanaf diezelfde datum geldt ook een UPV voor kunststof producten in de visserij. Naast het dekken van kosten voor opruimen en informatiecampagnes worden producenten verantwoordelijk voor de inzameling van een jaarlijks oplopend minimum percentage afval van deze producten.

2025 en 2030

Recycling van PET-flessen

In een Besluit van de Europese Commissie in 2020 is opgenomen dat PET-flessen vanaf 2025 gemiddeld uit tenminste 25% gerecycled materiaal moeten bestaan en vanaf 2030 uit 30%. Dit gaat om het aandeel gerecyclede materiaal dat bij productie verwerkt moet worden. In een Besluit van de Europese Commissie najaar 2021 zijn nu ook de percentages flessen vastgesteld die moeten worden ingezameld en gerecycled. In 2025 moet 77% van de eenmalige PET-flessen worden gerecycled, in 2029 is dat 90%. Gemeten wordt het gewicht van flessen die gescheiden worden ingezameld voor recycling. Hierbij telt het gewicht van de dop wel mee maar dat van etiketten en residu niet.

Effectieve strategie

Partners for Innovation kan bedrijven en brancheorganisaties in de out-of-home sector, drogisterijen en de evenementenbranche ondersteunen bij het tijdig ontwikkelen van een efficiënte en effectieve strategie. Zo willen we zorgen dat u op tijd aan de richtlijnen voldoet. En kunnen we samen voorkomen dat u maatregelen neemt of producten ontwikkelt die bij nader inzien toch niet aan de richtlijn voldoen.

We hebben meerdere projecten uitgevoerd en bijdragen geschreven om bedrijven meer controle te geven over kunststof producten voor eenmalig gebruik en hun alternatieven:

• Advies Beslisbomen SUP-regelgeving
• What’SUP – column Siem Haffmans in MilieuMagazine
• Infographic Single Use Plastics fase II
• Brancheplan duurzaam verpakken voor de ‘out-of-home’ sector
• infographic over Single Use Plastic voor Horeca Nederland
• Levenscyclusanalyse voor festivalbekers en een stappenplan voor herbruikbare festivalbekers
• CIRCO Training tracks Single Use Plastics en Herbruikbare Verpakkingen in de Catering
• Koffiebekers: recycling en een beslisboom voor hogescholen
• Interview met Siem Haffmans over de impact van SUP voor bedrijven

Benieuwd hoe we u kunnen helpen bij de implementatie van de Richtlijn Single Use Plastics? Neem dan contact op met onze experts Siem Haffmans of  Jannes Nelissen.

Bekijk ook onze pagina’s over duurzaam verpakken en regelgeving verpakkingen.

Met deze dienst dragen we bij aan de volgende Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties: