De diversiteit aan planten en dieren en zelfs schimmels is enorm belangrijk voor het leven op aarde. Alle soorten bij elkaar vormen een ecosysteem, waarin elke soort een bepaalde rol en een plaats in de voedselketen heeft. Het herstel van biodiversiteit maakt ons weerbaarder tegen allerlei invloeden van buitenaf, zoals ziekten, plagen en extreme weersomstandigheden.

Door de grote diversiteit aan soorten, zowel planten als dieren, ontstaan biotopen of niches, die lokaal de juiste omstandigheden creëren voor andere soorten om te overleven. Bijvoorbeeld tijdens een hittegolf, waarbij schaduw van hoge bomen en vochtige bodem de overlevingskansen vergroten. Wanneer er alleen wat struikjes staan van dezelfde soort, die bovendien slecht tegen droogte kunnen, loopt de temperatuur veel hoger op. Daardoor overleven sommige soorten het niet, inclusief die struiken zelf. Met een enkele hittegolf is een dergelijk ecosysteem zo weggevaagd. Daarom zorgt een hoge biodiversiteit voor een hogere weerbaarheid van het hele ecosysteem.

Kwetsbaar

Het is duidelijk dat het niet goed gaat met de biodiversiteit. De Global Living Planet Index (2022) laat een gemiddelde daling van 69% zien in gemonitorde populaties van zoogdieren, vogels, amfibieën, reptielen en vissen tussen 1970 en 2016. Nederland staat bovenaan de lijst van landen waar de biodiversiteit achteruit holt. We halen nog geen 40% van de Natura 2000 doelen die wij ons gesteld hebben. Versnippering, verdroging en een teveel aan stikstofdepositie zijn hier mede oorzaak van.

Ecosysteemdiensten

Biodiversiteit raakt ons ook in het dagelijks leven. Een biodiverse natuur biedt ons namelijk diensten waar wij direct van profiteren: ecosysteemdiensten. In de stad is dit bijvoorbeeld verkoeling door schaduw en verdamping, verbetering van de luchtkwaliteit door het afvangen van fijnstof en de demping van geluid. Daarnaast hebben planten en al het leven eromheen een positief effect op ons fysieke en mentale welzijn. Het verlaagt onze bloeddruk en stress. Ook zorgt vegetatie voor betere infiltratie en langere waterberging in de bodem. De beworteling beschermt tegen bodemerosie en versterkt daarmee onze dijken.

Cruciale zoemers

Biodiversiteit speelt een belangrijke rol in ons voedselsysteem. De biomassa van insecten in Duitsland alleen al is met 76% afgenomen, terwijl juist insecten zo belangrijk zijn. 80% van de planten hebben insecten nodig voor de bestuiving en 50-90% van ons dieet is afhankelijk van dat soort gewassen. Zonder insecten valt het ecosysteem om, omdat de voedselketen instort: geen insecten betekent geen bestuiving, geen afbraak van organisch materiaal, geen voedsel voor insecteneters en planten, en dus sterven afhankelijke planten en dieren uit. Zonder bestuiving van bloemen door een diversiteit aan bijen en andere insecten, is het aanbod van groente en fruit in de supermarkt een stuk lager. Dit raakt ons dus ook.

Herstel van biodiversiteit

Door onze manier van leven, staan de natuur en de biodiversiteit onder druk. Door overlevingskansen en ruimte te creëren voor de natuur kunnen we toe naar herstel en behoud van biodiversiteit. Belangrijk is om te werken met de natuur, in plaats van daartegen. BIj duurzaam landgebruik gaat het niet alleen om de economische waarde, de ecologische waarde is minstens zo belangrijk.

Pyramide van Ecologische Waarde

© Partners for Innovation

Acties die helpen om biodiversiteit te behouden en te herstellen:

• Wet- en regelgeving – Europese vogel- en habitatrichtlijnen (VHR) beogen ruimte te geven aan biodiversiteit, te zorgen voor voedsel- en nestelgelegenheid, en voor betere overlevingskansen. Nederland voldoet nu voor minder dan 40% aan die richtlijnen
• Basiskwaliteit natuur – Een set van condities waarmee algemene soorten kunnen blijven voortbestaan. Dat vergt per landschapstype een bepaald ecosysteem. Zo’n ecosysteem kan als buffer kan dienen voor meer zeldzame soorten die hiervan kunnen profiteren en zich kunnen herstellen
• Natuurinclusieve landbouw. Natuurinclusieve landbouw werkt met de natuur en niet tegen de natuur. Te denken valt aan agrarisch natuurbeheer, extensieve landbouw met minder tot geen kunstmest en chemie, groenbemesters, creëren van diversiteit in het landschap door bloemranden en struwelen en verschillende verdienmodellen, zoals agroforestry
• Natuurlijk kapitaal – Om te zorgen dat de natuur niet steeds het onderspit delft in te maken (economische) keuzes is het belangrijk om natuur niet als een apart systeem te zien, maar als integraal en waardevol onderdeel van ons bestaan: ons natuurlijk kapitaal
• Consumentengedrag – Als consument en burger kunnen wij kunnen zelf een bijdrage leveren door in onze tuin of op onsbalkon soorten gelegenheid te geven voor voedsel en nestruimte. Daarnaast zijn een duurzaam koopgedrag en dieet van belang om zo de druk op het milieu en grondstoffen te verlagen. Zo is voor een vegetarisch menu maar een kwart van landbouwgrond en veel minder water nodig dan voor rundvlees

Onze expertise

Biodiversiteit is een van de thema’s van ons werkgebied duurzaam landgebruik. Wij voeren diverse projecten uit om de biodiversiteit te herstellen. Het meest in het oog springende project is All4biodiversity, waarvoor we we financiering vanuit het Europese LIFE IP programma hebben aangevraagd.  In dit zesjarige project werken twee ministeries, vijf provincies en diverse natuur- en boerenorganisaties samen in pilotprojecten. Momenteel voeren we daarvan het programma anagement uit.

Ook zijn we partner van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Meer dan honderd partijen werken hier rondom een achttal thema’s samen om het herstel te versnellen. Wij zijn actief betrokken bij de werkgroepen Nieuwe verdienmodellen, Coherente wet- en regelgeving, Gebiedsgerichte samenwerking en Kennis en innovatie.

Herstel van biodiversiteit gaat hand in hand met natuurbeleid. We ontwikkelen samen met overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties projecten die de natuur en haar soorten ten goede komen. Voorbeelden zijn de Europese aanvraag voor de redding van de grutto samen met de provincie Friesland en de Europese aanvraag voor bosaanleg en revitalisatie met de provincies Flevoland en Noord-Brabant. We brengen partijen samen, doen een aanvraag voor financiering, en helpen bij de uitvoering van het project.

Daarnaast adviseren we overheden hoe zij hun natuurbeleid en –beheer en wet- en regelgeving kunnen ontwikkelen, monitoren en aanscherpen. Zowel voor wat betreft de verdeling van middelen als voor het scheppen van beleidskaders kunnen wij onze expertise en ervaring inzetten.

Meer informatie

Luister hier naar de podcast over biodiversiteit van Francisca Demmendal-Wit of lees het artikel De 9 planetaire grenzen: biodiversiteit

Benieuwd hoe wij u kunnen ondersteunen met het herstel van biodiversiteit? Neem dan contact op met Francisca Demmendal-Wit of Jasmijn Sybenga.